далис зат. диал. Үйдүн кире бериштеги оозгу бөлмөсү. Дал исти салкындатып шыпырып коёюн (Айтматов). |
далкы туурасы: талкы. |
далорто зат. Эки далынын ортосу. Дал ортого муштады. Атант ай жаздыкты таянайын дегенде дал ортосу кырч этт (Сыдыкбеков). |
далп : далп этүү — далдайган, калдагай кебетеде жерг е талп этүү; катуу тийүү. Далп эттире бир койду. Аң гыча болбой торгой далп этип жерге түштү (Жантөше |
далпай этиш. Калдайып чоң көрүнүү. Кементай менен далпай ып, Кейпи кетип салпайып («Эр Табылды»). Мына бу кара ташка далдайып келип бир жору конду (Элеб |
далпайт далпай этишинин аркылуу мамилеси. |
далпаюу далпай этишинин кыймыл атоочу. |
далпылда этиш. 1. Далп-далп этүү, Арачалап калчудай үзүк, ту рдук далпылдайт (Жантөшев). 2. өт. Орунсуз, дайынс з көп сүйлөө. Качан болсо дайыны жок далпылдайт. |
далпылдак сын. Келжирек, кур сүйлөй берүүчү. |
далпылдат далпылда этишинин аркылуу мамилеси. |
далпылдоо далпылда этишинин кыймыл атоочу. |
далы зат. Арканын жогору жагындагы күң жилик менен тут ашкан үч бурчтуу жалпак сөөк, мүчө. Арзыкулду ала аны менен далыга чапкылап сөзүн улады (Байтемиро |
далылуу сын. Далысы кең, далысы чоң, алибеттүү. Баатырлард ан бактылуу, Балбандардан далылуу («Курманбек& raquo;). |
далычы зат. Далы ачуучу, далы менен төлгө ачкан адам. |
дама зат. Үмүт, дымак. Жоктон дама кылды. Дамасы чоң. |
дамаамат такт. Ар дайым, ар качан, үзгүлтүксүз. Дамаамат ке е беришеби, биздин иштен колубуз бошобой турганы н билишпейби («Жаш ленинчи»). |
дамалан этиш. Дама кылуу, үмүт кылуу, үмүттөнүү. |
дамба зат. Ташкынды, селди токтотуу үчүн же көлмө жасоо үчүн узата кырдалган жээк. |
дамбал зат. Узун багалектүү ыштан, ич кийим. Багалегин да мбалдын өйдө түрүп коюптур (Жантөшев). |
дамбылда зат. 1. Эски диндик мектептин мугалими, молдо.
2. Ме читте намаз окуу, намазга жыгылуу ж.б. диндик иште рди алып баруучу өкүл, имам. Дамбылдамын деп жүрү |
дамбыр : дамбыр таш — жазында биринчи күн күркүрөгөн у чурда «Жер жарылып көк чык, желин жарылып сүт ч ык!» деп, чөптүн, сүттүн мол болушун тилеп, чака |
дамка зат.Дойбу оюнунда каршы тараптын биринчи катарда гы клеткаларына чыгарылган жана клеткалар боюнч алга, артка чектелбестен жыла берүү укугуна жет |
дампаң : дампаң-дампаң этүү — эби-сыны жок, жампаңдап к ыймылдоо. |
дампаңда этиш. Дампаң-дампаң этүү, жампаңдоо. Атка минди да мпаңдап. |
дан зат. 1. Эгин, аштык. Жайлоонун көркү мал экен, Айдоо нун көркү дан экен (Нуркамал). Арпа, буудай өсүмдү , Даны сонун биздин эл (Осмонкул).
|
даң I зат. Жарыя, даңаза. Бул дагы баатыр жан болот, Кыл ганы журтка даң болот (Тоголок Молдо). ♦ Даң са уу — шаттануу, шаттанып ойноп-күлүү, элирүү. Та |
даңаза зат. 1. Атак, даңк, даража. Даңаза-даңкы Ильичтин Дү йнө жүзүн басты эле (Осмонкул). 2. Даңкты чыгаруу, өтөрүү, элге белгилүү кылуу үчүн иштелген аракет |
даңазала этиш. Даңаза кылуу, даңкын көтөрүү. Эрди даңазала ан — эли, жерди даңазалаган — кени. |
даңазалан даңазала этишинин өздүк мамилеси. |
даңазалат даңазала этишинин аркылуу мамилеси. |
даңазалоо даңазала этишинин кыймыл атоочу. |
даңазалуу сын. Даңазасы чыккан, даңазаланган, атактуу, даңк уу. Жөнөкөй кишилер эмес, кадимки даңазалуу баат рлар да капилет баскан душман колдуу болушкан (А |
данакер зат. 1. Металлдан жасалган буюмдардын, идиштердин, ар кандай башка нерселердин деталдарын данакерл еп жабыштыруу, улоо, жылчык-тешиктерин бүтөө ж. б. |
данакерле этиш. Данакер коюп жабыштыруу, бүтөө. Чаканын түб н данакерлеп койчу (Сыдыкбеков). |
данакерлен данакерле этишинин өздүк мамилеси. |
данакерлет данакерле этишинин аркылуу мамилеси. |
данакерлөө данакерле этишинин кыймыл атоочу. |
даңгыл даңгыр менен бирдей. |
даңгыр сын. Тапталган, тегиз, таза (мис., жол, кырман). Ошто н батышты карай кеткен даңгыр жол шаардын четине барганда эки ача болуп бөлүнөт (Абдукаримов). Кыр |
даңгыра этиш. Даңгыр, таза көрүнүштө болуу. Бир четте даңг ыраган таза кырман (Үмөталиев). Даңгыраган чоң кө ө. Алды жагыма карасам, даңгырап кең жол жатат (Сы |
даңгырат даңгыра этишинин аркылуу мамилеси. |
даңгыроо даңгыра этишинин кыймыл атоочу. |
даңгыт зат. Дөбөт ит, дөбөт карышкыр. Көнөчөк баштуу көк аңгыт, Көк жалдан калган ит экен («Сейтек»). Жол үстүнө сүйрөтүп Даңгыттарга жарамын («Эр Т |
дандай этиш. Көөп кетүү, чыңалган абалда болуу (мис., ич ж башка көөп, чыңалып кете турган нерселер). |
дандайт дандай этишинин аркылуу мамилеси. |
дандаюу дандай этишинин кыймыл атоочу. |
дандуу сын. Даны ири, чоң. Дандуу арпа. Дандуу баш. Дандуу буудай. |
дандыр зат. Ичин аябай ысытып алып, нанды чоктун табына к актап бышыра турган атайын очок. Дандырга бышкан нан. Дандырга нан жабуу. |
данек зат. Кээ бир жемиштердин (өрүк, алча, шабдалы ж.б.) ырты катуу кабык менен капталган даны. Өрүктүн д неги. Данегинен өстүрүлгөн жемиштер. 2. өт. Маани, |
данектүү сын. 1. Данеги бар.
2. өт. Маанилүү, негиздүү, сапатт уу. |
даңк I зат. 1. Эмгектен, эрдиктен, ашкере таланттуулукта н белгилүү болгон, ардакталган атак, барк; жалпыг белгилүүлүк, кеңири таанылып кетүүчүлүк. Эрдин |
даңкай этиш. Заңкайып чоң болуп көрүнүү. Кара боз менен с алкайып Карааны бийик даңкайып («Эр Табылды&raqu o;). Дарбыздар алда кайдан даңкайып көрүнөт (Байте |
даңкайт даңкай этишинин аркылуу мамилеси. |
даңкан зат. Жылкынын туягынан ыргыган, тапталып каткан т опурак, кар. Чоң торунун аяктай туяктарынан мушту мдай даңкандар чырылдап ыргып жатты «(Жаш лени |
даңкаюу даңкай этишинин кыймыл атоочу. |
даңкта этиш. Даңкын чыгаруу, атак-даңкын көтөрүү, даңаза оо. |
даңктал даңкта этишинин туюк мамилеси. |
даңктан даңкта этишинин өздүк мамилеси. |
даңктоо даңкта этишинин кыймыл атоочу. |
даңктуу сын. Даңкы бар, атактуу, даңкы чыккан. Кыргызга да ктуу Зууракан Кызылчанын устасы (Осмонкул). |
даңкылда этиш. Даңк-даңк этүү, даңк-даңк эткен катуу үн чыг руу, сүйлөө. Аңыр келди аңкылдап, Айтып сөзүн даң ылдап (Тоголок Молдо). |
даңкылдат даңкылда этишинин аркылуу мамилеси. |
даңкылдоо даңкылда этишинин кыймыл атоочу. |
даңылда этиш. Даң-даң этүү, катуу добуш салуу. |
даңылдат даңылда этишинин аркылуу мамилеси. |
даңылдоо даңылда этишинин кыймыл атоочу. |
дар дарга менен бирдей. |
даража зат. 1. Атак, даңк, мартаба. Даражасы жогору адам. Д ражасы көтөрүлүү.
|
даражалуу сын. Атактуу, даражасы бар. Канчалык бийик даража уу болбосун, адам — эл менен адам (Байтемиров). Бактыңар башыңардан кетпей, мындан ары даражалуу |
даражы дарайы менен бирдей. |
дарайы зат. Эки бети тең бирдей өңдөгү, кустарлык жол мен ен токулган жибек кездеменин түрү. Дарайы көйнөк. |
дарак зат. Бутактуу, катуу сөңгөгү бар көп жылдык жыгач өсүмдүктөрүнүн жалпы наамы. Алма дарагы. Мөмөлүү дарактар. Дарактын баары бүрдөгөн, Мөмөлүү бакта |
дарактуу сын. Дарагы бар, дарагы көп, дарактар өскөн. Талас шаарынын түбүндө үйлөрү өңчөй чатырчалуу жана ба к-дарактуу бир кыштак бар (Каимов). |
дарбаза зат. 1. Капка, короого кире берүүчү жердеги чоң эши к. Аңгыча болбой тышкы дарбаза такылдады (Жантөше в). 2. Түрдүү спорттук оюндарда (мис., футболдо) эки |
дарбазалуу сын. Дарбазасы бар, дарбазаланган. Дарбазалуу үй. Дарбазалуу короо. |
дарбуу дарбы этишинин кыймыл атоочу. |
дарбы этиш. Ээлигүү, желигүү, ээлигип кошо дүрбөө. Базар дын тамашасын көрүп келүү үчүн, элдин шары менен ошо дарбып келе жаткандар да. жок эмес (Каимов). |
дарбыз зат. Сабагы жерге төшөлүп өскөн тоголок, ири мөмө үү бакча өсүмдүгү жана анын мөмөсү. Биз быйыл 10 г ктар жерге коон-дарбыз, помидор жана бадыраң экт |
дарбыт дарбы этишинин аркылуу мамилеси. |
дарвинизм зат. Жандуу жаратылыштын тарыхый өнүгүшү, жаныба лар менен өсүмдүктөрдүн түрлөрүнүн табигый танд алуу жолу менен келип чыгышы жөнүндөгү окуу. |
дарвинист зат. Дарвинизмди жолдоочу. |
дарга зат. 1. Өлүм жазасына өкүм кылынган адамды асып өл үрө турган сыйрытмак байланган жыгач. Каяша кылс а дарга бар, Кан чокуган карга бар (Үмөталиев). 2. Ц |
даргачы дарчы менен бирдей. |
дардай этиш. 1. Көлөмдүү, чоң көрүнүштө болуу, чоңоюп көрү нүү. Эми Таласка курган бак барбы? Таалайлуу шерд н айрылдык, Дардайып жатар чак барбы? («Сейтек& |
дардайт дардай этишинин аркылуу мамилеси. |
дардак сын. Дардаңдаган, обу жок, дардаке, алаңгазар, көй өң. Атасынын ардагы, Аркалаган дардагы (Убукеев). |
дардаке сын. Дардактаган, алаңгазар, көйрөң. |
дардакта этиш. 1. Көңүлү көтөрүлүп, сүйүнүп калуу, жетине ал бай калуу. Бек кубанып дардактап, Кыяз менен Канч ро, Убаданы бек кылды («Сейтек»). 2. Көтөрүлү |
дардактат дардакта этишинин аркылуу мамилеси. |
дардактоо дардакта этишинин кыймыл атоочу. |
дардалаңда дардакта менен бирдей. |
дардаң дардак менен бирдей. |
дардаюу дардай этишинин кыймыл атоочу. |
дардый дардай менен бирдей. |
дарек зат.. Кабар, дайын. Угула элек бул жакка Ушул иштин дареги (Үсөнбаев). Ушул убакка чейин али экөөнөн арек жок (Жантөшев). |
дарексиз сын.. Кабары жок, дайынсыз. Арка болор Алымкулдун арексиз жоголгонун көрчү (Абдукаримов). |
даректе этиш. Дарегин, кабарын сураштыруу, дайынын билүүг ө аракет кылуу. Ниязалыны эмне даректеп калдың (Б көнбаев). |
даркан зат.. Уста (көбүнчө баатырлык эпостордо). Кылдың б ле кылычты, даркан, Соктуң беле соотту, даркан (&laq uo;Манас»). Адырыңда аркар көп, Адамыңда даркан |
даркыра этиш. Дарылдаган катуу үн чыгаруу; дарлыдоо. |
даркырат даркыра этишинин аркылуу мамилеси. |
даркыроо даркыра этишинин кыймыл атоочу. |
дарман зат. Күч-кубат, ал. Ал көптөн бери оору, бүгүн таң а ткыча уктабай чыкты, эч дарманы жок (Жантөшев). Ис ендер, дарманың кандай? (Турусбеков). |
дармандуу сын. Алдуу, күч-кубаттуу. Жаштарга жыйнап нарк айт ып, Дармандуу болсо чаркыңыз (Тоголок Молдо). |
дароо такт. Тез, ылдам, бат, токтолбостон. Жамила дароо к оридорго чыкты (Баялинов). |
дарс зат. Сабак. Дарс берип эң жогорку мектепте Өзүндө кадр тапса профессор (Үмөталиев). |
дарт зат. 1. Оору, илдет Балдардын арасында кезигүүчү ж гуштуу оорулардын ичинен дифтерия өтө коркунучт уу дарт («Ден соолук»). Атамдын дарты үчүн да |
дарттуу сын. 1. Оорулуу, илдеттүү. Кыймылдабай былк этпей, кыйын оору дарттуудай («Эр Төштүк»). Дарттуу жылкыларын эмдеп айыктырабыз («Эл акындары&raqu |
дарча зат. Кичинекей терезе же терезе ордуна салынган к ичинекей эшикче. Айшанын чуркап барды. дарчасына (Үмөталиев). Дарчадан Айша тыңшап турат (Үмөталие |
дарчы зат. 1. Өлүм жазасына тартылган адамды даргага асы п өлтүрүүчү, желдет. Кайда кетти дарчылар, Даргаг асчу жалчылар («Кедейкан»). 2. Дарда ойнооч |
дары I зат. 1. Ооруга даба болуу, айыктыруу максатына ыл йык түрлүүчө жолдор менен даярдалган зат. Ким де ен доктор дарылады, кандай дары берди? (Бейшенали |
дарыгер зат. Аптекарь; дарылоочу адам, врач. Эң себепкер, д арыгер Кылдатты таап алгамын («Сейтек»). |
дарыкана зат. эс. Аптека, дары-дармек даярдалган, сатылган ер. |
дарыла этиш. Оорусуна жараша дары берүү, дары сыйпоо, сүр түү ж.б. аркылуу айыктыруу чараларын көрүү. Алты а й бою дарылап Айыктырды колуңду (Барпы). Ким деген |
дарылан дарыла этишинин өздүк мамилеси. |
дарылат дарыла этишинин аркылуу мамилеси. |
дарылда этиш. Жоон үн менен даркырап катуу сүйлөө, катуу ү н чыгаруу, ыйлоо. Дарылдап катуу сүйлөгөн адам. Эм гектин эр бозою дарылдатып, Бузду дың, трактору т |
дарылдак сын. Дарылдаган, дарылдап сүйлөгөн; ыйлаак. |
дарылдат дарылда этишинин аркылуу мамилеси. |
дарылдоо дарылда этишинин кыймыл атоочу. |
дарылоо дарыла этишинин кыймыл атоочу. |
дарылык зат. Дары, эм болууга жарамдуулук, ооруну дарылоо о жарай турган. Бээнин сүтүнүн дарылыгы бар. |
дарым зат. Түкүрчү, эмчи-домчу, бакшылардын көбүнчө оор га суу бүркүү жолу менен жүргүзгөн эми, эмдөө. |
дарымда этиш. Дарым жолу менен эмдөө. |
дарымчы зат. Дарымдап демдөөчү, бакшы, эмчи-домчу. Бакшы, б үбү, тамырчы, Эмчи, домчу, күзгүчү, Сууну бүрккөн д арымчы Мекер билет экен деп, Ооруган эл зарылчу (Т |
дарыя зат. 1. Жаан-чачын, мөңгү жана булактардан топтолу , белгилүү нукка түшкөн чоң суунун табигый, үзгүл түксүз агымы, чоң өзөн суу. Сыр дарыя. Нарын дарыя. |
дас : дас оромол диал. Бет аарчы. Кур дегенде бир дас о омол тигип берермин (Абдукаримов). |
дасмал зат. Кичинекей дасторкон, кол аарчы. |
дастан зат. Ыр түрүндө жазылган көлөмдүү чыгарма, баатыр дык жомок, поэма. Бул дастанды жазмак элем мен эча к, Кечигипмин даабай жүрөк тартынчаак (Үмөталиев) |
дасторкон зат. 1. Тамак ичерде тамак-аштын алдына жая салуу ү чүн атайлап жасалган төрт чарчы материал. Алдыга дасторкон жайылып, үстүнө түркүм даам салынды (Жа |
дасторкондуу сын. Тамак-ашы кеңири, берекелүү, оокаттуу. |
дасуу дасы этишинин кыймыл атоочу. |
дасы этиш. Такшалуу, абдан машыгуу, көнүгүү, маш болуу. Менден эч бир кам санаба, түңүлбө, Баарын көрүп, д сыганбыз өмүргө (Элебаев). |
дасык дасы менен бирдей. |
дат I зат. 1. Сууда же нымдуу жерде көп жатып калган мет аллдын үстүндө пайда болгон күрөң саргыч темгилд ер, жука катмар. Мерген капшытта жатып, дат баскан |
дата зат. Кандайдыр бир окуянын так календарлык убакт сы; документтин, каттын ж.б. убактысы (жылы, айы, ч слосу) жөнүндө билдирген белги. |
Можете поискать примеры использование слово Эл-Создук:
Эл-сөздүк | Other services... | 0.1488 сек. |