 даI байл. Бир өңчөй мүчөлөрдү жана татаал сүйлөмдүн
тутумундагы жөнөкөй сүйлөмдөрдү байланыштырат.
рдик да, эмгек да Ырыстын далай кенчи колхозчуда | дааэтиш. Батынуу, батына алуу. Алымкул Гүлайымдын ко
оосуна даап кире албай, бир топко чейин дубалдын
артында турду (Абдукаримов). Мен ага даап тие алба |
даакызат. 1. Жаныбарлардын түлөп түшө элек жазгы жүнү. Ж
аздын күнү тай-кулун, Даакыларын түлөткөн (Осмонк
ул). Даакысы түшө элек ит.
2. өт. Самсаалаган, самты | даакылуусын. Даакысы бар, даакы жүнү түшө элек. Жазга жакы
болгондо, Даакылуу тайлар чуркашат (Осмонкул). Д
акылуу тайлактай тартайган неме тура! — деди Т |
даалдаэтиш. Бир нерсени көп элес албай дуулдап жүрө бер
ү. Ыйлаак Мамырдыкына келгенде, даалдап алабарма
н жүрө берүүчү (Байтемиров). | даалдаксын. Көңүлүнө кир сактабаган, кытмырдыгы, арамдыг
ы жок, куулукту билбеген. |
даалдоодаалда этишинин кыймыл атоочу. | даамзат. 1. Ар кандай заттардын дүүлүктүрүүчү таасири
ен улам тил аркылуу сезилген татым. Ачуу даам. Та
туу даам. Тамактын даамын киргизген, Татыта тург |
даамданэтиш. Даамы келүү, даамы билинүү, татылуу. Алима э
е мөөндөгү сары майды сууруп чыгып, алды менен өз
ү кичине жалап көрдү. Кандай сонун даамданат! (Бай | даамдантдаамдан этишинин аркылуу мамилеси. |
даамдануудаамдан этишинин кыймыл атоочу. | даамдашсын. Бири-бири менен аралашып, бирге даам татышка
. Нечен жылдан бери туздаш, даамдаш болуп жүргөн (
Жантөшев). |
даамдуусын. 1. Даамы жакшы, ширелүү, таттуу. Жакшы санаала
адамдарың менен жеген тамак даамдуу болот (Абду
омунов).
2. өт. Маанилүү, мазелүү. Мени аяп, бекер к | даамдуулаэтиш. Даамын келтирүү, даамын жакшылоо. Даамдуула
п тамак берди. |
даамдуулукзат. Даамы жакшы болгондук, ширелүүлүк, татымдуул
ук. | даанаI зат. Дааналык сандарды түзүүчү сөз. [Пилланын] жү
з даанасы сексен грамм болсо, миң даанасынан сеги
з жүз грамм аламын (Таштемиров).
ДААНА II сын. 1. Бел |
дааналаI этиш. Ар бир даанасы боюнча эсептөө. Жүз даанала
алуу. Беш дааналап бөлүштүрүү.
ДААНАЛА II этиш. Д
ана, ачык, так кылуу; таамайлоо. Бүдөмүк кылбай, д | дааналыксын. Ачыктык, тактык, ачык-айкындык. Акылынын даан
алыш артыкча. |
даанышманзат. Акылман, көсөм, кеменгер. Ар ишти салат жолун
Акылы толук даанышман (Осмонкул). Туйгун эле Улу
Ленин даанышман -(Үмөталиев). | даанышмандыкзат. Акылмандык, көсөмдүк, кеменгердик. Даанышман
дыгында калет жок (Каралаев). |
дааратзат. Намаз окуу, куран түшүрүү же ушул сыяктуу ар
андай диндик жөрөлгөлөрдү орундатуу алдында бел
гилүү эрежеге ылайык жуунуу.
♦ Даарат сындыру | дааратканазат. Адамдар түзгө отуруучу жай. [Нурмат].. дааратк
ананы тартипке келтирет (Абдукаримов). |
дааруудаары этишинин кыймыл атоочу. | даарыI: бир даары — айрым бирөөлөр, айрымдары. Бир да
ры Ажар менен Каныбектин качканына ишенбеди (Жан
төшев).
ДААРЫ II этиш. Үстүртөн жанып өтүү, тийип ө |
даарытдаары этишинин аркылуу мамилеси.
♦ Жин дааруу
— жин тийүү, жинди болуп калуу. Кыдыр дааруу &mdas
h; иш оңолуу, бактылуу болуу. | дабазат. 1. Дары; дарылоо, ооруга эбеп-себеп. Даба тапка
н ооруга, Билимдүүдөн шайлайбыз (Осмонкул).
2. өт.
йла, амал, ылаажы. Ыйлаганды сооротор дабасы элең |
дабанзат. Ашуу. Аскасы бийик дабандын, Азабын тарттым з
амандын (Токтогул). | дабдыраэтиш. Алсыроо, бошоп кетүү. Муштап өтсө желкеге, М
унум калат дабдырап (Калык). |
дабдыраңдаэтиш. Алсыроо, алы кетип, телчигип баскандай болу
калуу. Туруп калды Койкүрөң Дабдыраңдап далакта
п («Курманбек»). | дабыр: дабыр-дүбүр — жамгыр, мөндүр жааганда, майда н
ерселер (жемиштер, шагыл, майда таштар) күбүлүп, к
юлуп түшкөндө ж.б. чыккан дабыш. Дабыр-дабыр дабы |
=
=