 АЛЕҢГИР ЖАААЛЕҢГИР ЖАА — эпосто баатырлардын алып жүргөн жо
о жарагы: «Атынын мойну бир кулач, Айбандан түрлү
көрүнөт, Алеңгир жаа асынган, Адамдан сүрдүү көр | АЛИЕВАЛИЕВ Сатыбек (1938, Чүй району, Кегети айылы) — «Ма
ас» эпосун изилдөөчү, жыйноочу, түзүүчү. 1968-ж. Кыр
гыз мамлекеттик университетинин филология факул |
АЛИКЕАЛИКЕ — эпизоддук кейипкер, Кошойдун уулу. Сагым
ай Орозбаковдун вариантында Оогандын каны Түлкү
катаган менен тейиттерди чаап, А-ни өлтүрүп кети | АЛИКЕАЛИКЕ — эпизоддук кейипкер. Бокмурун ашка чакырт
кан УРУУ башчы баатырлардын ичинде А-нин да аты а
алат (Валиханов жазып алган эпизод «Ала-Тоо», 1979, |
АЛКЫШАЛКЫШ — сөздүн магиялык күчүнө ишенүү менен адам
га жакшылык каалоо, анын күнүмдүк жумуштарында ж
жоокерчилик иштерине ийгилик тилөө. А. өзүнө ар | АЛЛЕГОРИЯАЛЛЕГОРИЯ (гр. аііееогіа — кыйытып айтуу каймана
айтуу) — оозеки элдик чыгармачылыкта, жазма адаб
ятта кеңири колдонулуп келаткан стилистикалык ы |
АЛЛИТЕРАЦИЯАЛЛИТЕРАЦИЯ (лат. аl — кошо, карай, littera — тамга) —
ырда (айрым учурда кара сөздө да) сөз башында же с
п башында бирдей үнсүз тыбыштардын айтылышы. А. д | АЛМАБЕКАЛМАБЕК Тойчубек уулу (1887, Ысык-Көлдүн чыгышындаг
ы Ой-Булак айылы — өлгөн жылы белгисиз) — манасчы
. Атасы Тойчубек (1853—90) да, агасы Дыйканбай (1873— 192 |
АЛМА-КОЮРАЛМА-КОЮР — топоним, кыргыздар Алтайдан Ала-Тоог
көчкөндө Айдаркан уулу эр Көкчө кызыккан жер (Са
гымбай Орозбаков, 2. 155). Буга чейин кытайлардын Ил | АЛМАЛЫАЛМАЛЫ — топоним. Жакып Алтайда турганда малы жа
ылган жайлоо. Ошпурдун колунда жүргөн Манас А. жы
лгада жолдоштору менен бир нече күн айылга барба |
АЛМАМБЕТАЛМАМБЕТ — Манастын кырк чоросунун эң көрүнүктү
сү. Теги боюнча кытай (кээде калмак) канзадасы, ат
асы Соорондук (айрым варианттарда Азизкан) кытай | АЛМАМБЕТ И АЛТЫНАЙ«АЛМАМБЕТ И АЛТЫНАЙ» («Алмамбет жана Алтынай») —
«Манас» эпосунан орус тилине которулуп жарык көр
гөн китеп (М., 1936). 168 беттен турат. «Манас» эпосуну |
АЛМАМБЕТТИН АРМАНЫ«АЛМАМБЕТТИН АРМАНЫ» — элдик дастан күү. Комузчу
лар арасына кеңири таралган бул күүнүн чыгышына
Манас» эпосундагы Алмамбет баатырга байланышту | АЛМАМБЕТТИН АРМАНЫ«АЛМАМБЕТТИН АРМАНЫ» — «Манастын» сюжетине байл
аныштуу кеңири белгилүү элдик күү. Анда Бээжинге
кыргыз колун баштап барган Алмамбеттин туулган ж |
АЛМАМБЕТТИН ЖОМОГУ«АЛМАМБЕТТИН ЖОМОГУ» — «Манастын» сюжетине черт
илген элдик күү. Бээжинге бараткан жолдо Манас, А
мамбет, Чубак, Сыргак төртөө Тал-Чокуда отуруп, М | АЛМАМБЕТТИН КАБЫРЫАЛМАМБЕТТИН КАБЫРЫ (кабырканасы)— Ат-Башынын Чеч
-Дөбө деген жериндеги эски моло дөбө. Эл оозунда м
ындай деп айтылат: «Манас Чоң казатта чоролорун Ш |
АЛМАМБЕТТИН КҮМБӨЗҮАЛМАМБЕТТИН КҮМБӨЗҮ — Батыш Кытайдын Манас шаар
ндагы Сөгөт мазарындагы күмбөз. Шаардын түштүк-ч
ыгышында, кадимки мусулмандардын күмбөзүндөй ак | АЛМАМБЕТТИН ОБРАЗЫНЫН ЭВОЛЮЦИЯ«АЛМАМБЕТТИН ОБРАЗЫНЫН ЭВОЛЮЦИЯЛЫК ӨНҮГҮШҮ» — Р
. Сарыпбековдун монографиясы (Фр., 1977). Китеп эпост
огу башкы каармандардын бири Алмамбеттин образы |
АЛМАНАЛМАН — салык, алым. А. өткөн заманда бийлик ээлер
и тарабынан шашылыш кырдаалга, зарылчылыкка байл
аныштуу элден чогултулган. «Манас» эпосунда душм | АЛМАТЫАЛМАТЫ — топоним. Айдаркан, Көкчө баштаган кол Ке
р-Көлдөн А. тарапка ашып түшүп, Иле боюн ээлеген И
ебин деген калмак канына каршы барат (Сагымбай О |
АЛМАШИАЛМАШИ Дёрдь (1867—1933)— венгр окумуштуусу, этногра
ф, зоогеограф. 1900-ж. (июль — ноябрь) А. Ысык-Көлдүн
ыгыш жээги, Тескей Ала-Тоонун түндүк жана түштүк | АЛООКЕАЛООКЕ — каарман, кытайдын башкы кандарынын бири
, Коңурбайдын атасы А. эпостун «Манас» бөлүмүндө
ана жолугат. Саякбай Каралаевдин варианты нда А. |
АЛООКЕ КАН«АЛООКЕ КАН» — «Манас» сериялары деген наам мене
н жарыкка чыккан китепче (Фр., 1941). Сагымбай Орозба
ковдун варианты боюнча басмага даярдаган Ыбырай | АЛПАЛП — эң зор, алибеттүү, күчтүү адам, дөө, ашкере к
ажырдуу баатыр. А. элдик эпикалык чыгармаларда ба
атырлардын туруктуу эпитети жана мифтик каарман |
АЛПАЙАЛПАЙ — эпизоддук кейипкер. Валиханов жазып алга
н эпизоддо ашка чакырылган баатырлардын бири (Ва
иханов жазып алган эпизод «Ала-Тоо», № 7, 1979, 77, 86-б | АЛП КАРА КУШАЛП КАРА КУШ — оң каармандарга колдоо көрсөтүүчү
сыйкырдуу, абдан зор куш, бүркүттүн мифтештирилг
ен кейпи. Түрк элдеринин оозеки чыгармаларында к |
АЛП УЙКУАЛП УЙКУ — эпикалык салттык мотивдердин бири. Тү
к-моңгол элдеринин эпикалык чыгармаларынын көпч
үлүгүндө баш каармандын душман колуна түшүп тутк | АЛТАЙАЛТАЙ — кырк чоронун бири, албан уруусунан. Кырк
оронун катарында саналып өтөт да, эрдиктери, өзг
чөлүгү айтылбайт (Сагымбай Орозбаков, 2. 419; 3. 49). М |
АЛТАҢАЛТАҢ — эпизоддук кейипкер, Оргонун доотайы. Ман
стын Орго кан менен болгон согушунда отуз миң ад
мы менен Оргого жардамга келип, Атан аттуу балба | АЛТЫ АРАМАЛТЫ АРАМ — Манастын аталаш инилери, Жакыптын ки
и аялы Бакдөөлөттөн туулган балдары: Абыке, Көбө
, Кочкор, Чыйбыт, Адыбай, Көлбай. Булар башынан эл |
=
=