 АКАК — көркөм сөз каражаты, эпитет. А. эпитетинин өз
үнчө өнүгүшү, эволюциясы бар. Коомдук өнүгүштүн а
лгачкы этаптарында адамдар жаратылыштын көп түр | АК АЛБАРСАК АЛБАРС — Манастын кылычы. «Ак албарс кылыч, ак
келте, Жоо жарагы сегиз мүлк» (Жаңыбай Кожековдун
варианты, Кол жазмалар фондусу, 846-инв.), к. Албарс. |
АКАС МЕРГЕНАКАС МЕРГЕН — уламыш боюнча атактуу тулпарлар Ак
кула, Ачбуудан, Мааникерди тууган Кула бээнин ээс
и. Жоокерчилик заманда калмактар кыргызга кол са | АКАЯРАКАЯР — кырк чоронун бири, балбан. А-дын балбанды
ы Көкөтөйдүн ашында Жолойду жыккан. Кошойду көтө
рүп кеткен (Саякбай Каралаев, 2. 47) жеринен көрүнөт |
АКБАЙАКБАЙ — эпизоддук кейипкер, Жайдардын уулу, балб
н. Көкөтөйдүн ашында Жолой менен күрөшкө балбан
андап Кошой «оюлган кара кашы бар, он жетиде жашы | АКБАКАЙАКБАКАЙ — Жабыкенин байгеге чапкан күлүгү. Манас
тын төрөлүшүнө арналган тойдогу ат чабышта байге
алат.
|
АКБАЛААКБАЛА — эпизоддук кейипкер, Күлчоронун зайыбы,
штектердин Жамгырчысынын кызы. Семетей Коңурбай
ды жеңип атасынын өчүн алды деп Жамгырчынын бала | АКБАЛБАНАКБАЛБАН — эпизоддук кейипкер, Букардын балбаны.
Семетей он экиге чыкканда «билбегенге Семетейди
н тою, билгенге Манастын ашы», — деп Темиркан Сем |
АКБАЛТААКБАЛТА — каарман, кыргыздын нойгут уруусунун ка
ны (уруу башчысы), Чубактын атасы. Кытайлар кыргыз
ды чаап, туш-тушка таратканда Жакып менен кошо ай | АК БАРАҢАК БАРАҢ — мылтык. Терминдин биринчи компоненти
араңдын маанисин күчөтүп турат: «Ак бараң мылтык
чаңырып, Ач кыйкырык жаңырып» Эпосто «сыр бараң» |
АК-БАШАТАК-БАШАТ — элдик уламыш боюнча Манас баатыр Шоор
к канды Алай жеринен кууп чыгуу үчүн бара жаткан
а Манастын аты Аккула суу ичкен жер. А.-Б. Алай рай | АКБАРИАКБАРИ Султан (Акбаров Султан Оморович; 1923, Ташке
шаары)— өзбек акыны, публиңист. Ташкендеги Низа
и атындагы педагогика институтунун адабият факу |
АКБЕРМЕТАКБЕРМЕТ, Бермет — каарман, Сейтектин колуктусу.
Саякбай Каралаевдин варианты нда А-тин теги пери
е байланыштырылат. А. эпосто сулуулугуна акылы, к | АК-БЕШИМАК-БЕШИМ — топоним. Эпосто Чүй өрөөнүндө жайгашк
н шаар катары сүрөттөлөт. Бул маалымат тарыхта б
лгилүү Ак-Бешим шаарчасы менен байланышып, геогр |
АКБОРЧУКАКБОРЧУК — Кыргылчалдын байгеге чапкан күлүгү. К
өкөтөйдүн кара ашындагы ат чабышка кошулуп, мара
а бешинчи келет (Сагымбай Орозбаков, 3. 64).
| АК-БУЛУҢАК-БУЛУҢ — топоним. Бокмурун атасынын кара ашын ө
ткөрүүгө жер тандап отуруп, айтып өткөн жер: «Ак-Ж
ар-Ойду кыдырып Ак-Булуңга кономун» (Радлов жазып |
АК-БУУРААК-БУУРА — Манасты колдоочу тотемдик жаныбарлар
ын бири. Сагымбай Орозбаковдун вариантында төмө
күдөй учурлар кездешет:
Кара башыл ак буура
Оң к | АК ДОБУЛАК ДОБУЛ — эпосто баатырлар урунган мылтык. А. д-д
ун согуштун жүрүшүнө ылайык жалпы мүнөздөгү ролу
көркөмдүк күчтө поэтизацияланат (Сагымбай Орозб |
АК-ДӨБӨАК-ДӨБӨ — топоним. Көкөтөйдүн кара ашында байгег
чабылган күлүктөр басып өткөн жер. Анда күлүктө
Кош-Аралдын бою, атактуу А.-Д. аркылуу өткөндүгү | АКДӨӨАКДӨӨ — мифологиялык кейипкер. «Манас» эпосунда,
ошондой эле кыргыз элинин эпикалык чыгармаларын
да салттык кейипкер катары көп кездешет. А. кейип |
АКЕРКЕЧАКЕРКЕЧ — каарман, Көкчөнүн аялы. Көпчүлүк вариа
ттарда Семетей менен Үмөтөй карын бөлө, Каныкей
енен А. эже-сиңди болуп айтылат. Радлов жазып алг | АКЖАЙНАКАКЖАЙНАК — кырк чоронун бири, Артык кандын уулу.
анас Таласка барып кан болгондо көчүп келип, Ман
ска чоро болгон (Саякбай Каралаев, 1. 195). Сагымбай |
АКЖАЛАКЖАЛ — Акпайдын байгеге чапкан күлүгү. Сагымбай
Орозбаковдун варианты боюнча Манас Каныкейге кү
йөөлөп барганда өткөрүлгөн ат чабышта аты кырк э | АКЖАМБАШАКЖАМБАШ — Аталабектин күлүгү. Көкөтөйдүн ашынд
байге алган алтымыш аттын бири (Сагымбай Орозба
ов, 3. 268).
|
АК-ЖАРАК-ЖАР — топоним, Чыгыш Түркстан жактагы жер. Ман
стан (Кытайды көздөй) качканда Алооке кан А.-Ж-ды
асып өткөн (Саякбай Каралаев, 1. 201). АК-ЖАР-ОЙ — то | АКЖОЛТОЙАКЖОЛТОЙ — кырк чоронун бири, Адык кандын (башка
ир жерлерде Арча кандын) уулу.
Адык кандын Акжол
ой
Атышкан жоого сан колдой,
Келип конду Талас |
АКЖОЛТОЙАКЖОЛТОЙ, Жолтой— каарман, Саякбай Каралаевдин в
арианты нда А. Кутубийдин баласы, белгилүү баатыр
, акылман. Манас, Семетей үчүн Бакай кандай мааниг | АКЖОЛТОЙАКЖОЛТОЙ — эпизоддук кейипкер, Бөлөкбай устанын
баласы. Кыяс менен Канчоро Айчүрөктү олжологону
елгенде капканы коргоп, Жедигер менен жети күн т |
АКЖОЛТОЙАКЖОЛТОЙ — эпизоддук кейипкер. Кырк чоронун бири
Төлгөчүнүн атасы экендиги гана айтылат (Саякбай
Каралаев, «Семетей», 1. 158). Башка жерде Манастын чо | АКИЛИКАКИЛИК — Манастын төрөлүшүнө арналган тойдо бай
еге чабылган күлүктөрдүн бири. «Аркасынан карас
, Анжыяндын Акилик бакпаягы майышып, кабыргасы к |
=
=