 АЛМАНБЕТТИН (АЙТЫМБЕТТИН) ООЗУАЛМАНБЕТТИН (АЙТЫМБЕТТИН) ООЗУ — Кочкор районуну
ндагы Ниязбек уулу Ормонкан атындагы (мурдагы Фр
нзе дыйкан чарба бирикменин түштүк тарабындагы | АЛА-АЙГЫРАЛА-АЙГЫР — кытай-калмак балбаны Канжарколдун жо
ого минген аты. Эпосто:
Астыңдагы Ала айгыр,
Жам
н күлүк ал айгыр.
Жайып ийсем оозунан
Куштай уч |
АЛА-БАШАЛА-БАШ — топоним. Кыргыздар калмак кандыктарына
н Ала-Тоону бошоткондо: «Ала-
Баштын сазынан Кайы
п кандын кашынан Элүү миң аскер алыптыр» (Сагымба | АЛАБЕКАЛАБЕК — эпизоддук кейипкер, Кашкардын каны. Ман
с Алоокени жеңип олжосун бөлүштүргөндө Алоокеге
ай сайын «алты миң жамбы, миң кундуз» алым төлөп |
АЛА-БЕЛАЛА-БЕЛ — топоним. Кыргызстандагы бир катар бийи
белдердин аталышы. Кары жаздын акырына чейин ке
пей, ала-телек болуп жатканынан улам аталган. Эпо | АЛАГЕРАЛАГЕР — калмак баатыры Жамыра жайсаңдын жоого м
инген аты. Манастын Чүйдөгү Акунбешим менен болг
н урушунда жекеге чыккан Жамыраны эр Көкчө ыргыт |
АЛА-ЖУУКУАЛА-ЖУУКУ — топоним. Кыргыздар Алтайдан Ала-Тоог
көчүп келгенде Манас кырк чоросу менен ууга чык
ан Алайкуу тараптагы тоо (Сагымбай Орозбаков, 2. 28 | АЛАЙАЛАЙ — топоним. «Манас» эпосунун көптөгөн вариан
ттарында кыргыз уруулары байыртан мекендеп келе
жаткан белгилүү жерлердин бири катары: «Орозду д |
АЛА-КАНЧЫКАЛА-КАНЧЫК — топоним. Алайкуу чөлкөмүндөгү тоо. А
лтайдан Ала-Тоого көчүп келгенден кийин Манас, Ба
кай баш болгон кырк чоросу менен ууга чыгат (Сагы | АЛАКЕНАЛАКЕН — кырк чоронун бири, Алымшаанын уулу, алба
н уруусунан. Чоролордун ичинен көзгө атар мерген
иги менен айырмаланат. (Сагымбай Орозбаков, 3. 176). |
АЛА-КӨЛАЛА-КӨЛ — топоним. Эпосто көлдүн жана анын айлана
сындагы жердин аты. Окуя Борбордук Азияда өтөт. Г
ографиялык реалия катары Балкаш-Ала-Көл ойдуңун | АЛАКУНАЛАКУН — кейипкер, Кашкар беги. Кошой Кашкарды ка
ратканда, ага Айтакты бек коёт. Манас, Кошой баш б
лгон кыргыз колу Кашкар айланасын толук багынты |
АЛАМАНАЛАМАН — эпизоддук кейипкер, Манастын чабарманы.
Көкөтөй өлгөндө Манастын азага келатканын Бокму
рунга алдын ала кабарлайт (Сагымбай Орозбаков, 3. 5 | АЛАМАН КОЮУАЛАМАН КОЮУ — атчан жоокерлердин душманды жапыр
качырып чабуулга өтүүсү. Эпосто душмандар өзгөч
ө күчтүү, каардуу, амалдуу, ошондуктан алардын үс |
АЛАМОЙНОКАЛАМОЙНОК — Алтайдын күлүгү. Манас Каныкейге күй
өөлөп баргандагы ат чаап жар тандаган учурда А. о
тогузунчу келип, Алтай тагдырына буюрган Калбүб | АЛАНЧА КАНАЛАНЧА КАН — эпизоддук кейипкер, Манастын Карака
н, Угузкандан кийинки түп аталарынын бири. А. к-да
Байгур, Уйгур жана алардын балдары таралган (Саг |
АЛАПАЛАП — топоним. Кытай шаары (Сагымбай Орозбаков, 4
. 301). Алмамбет, Сыргак тийген жылкысынын артынан к
убалап келген Коңурбай алгачкы айкашта Алмамбет | АЛА-ТАШАЛА-ТАШ — топоним. «Өзү келип катылган Шоорук кан
дын кыргыздардан жеңилиши» окуясында Алайдын ба
жагында экени айтылат. Шоорук кандын артынан ку |
АЛАТКАКАЛАТКАК — адамга түспөлдөш мифтик жандык. «Көкөт
өйдүн ашына» чакырылган элдин бири катары эскери
лет: «Алаткак бар, Чыңыроон, Адамноо деген жандар | АЛА-ТООАЛА-ТОО — топоним, эпостун көп варианттарында эс
ерилген жердин аты. Эпосто кыргыздардын Алтайда
А.-Т-го көчүп келиши кеңири баяндалат. Азыркы кыр |
АЛАЧАЛАЧ — этноним. Эпос боюнча Алашкандан тараган э
, кыргыз, казактын жалпы аты, ошондуктан эпосто А.
балдары, А. эли деп көп жолу кезигет. Тарыхый жазм | АЛАШБЕКАЛАШБЕК — эпизоддук кейипкер. Көкөтөйдүн ашында
калмак-кытай тараптан эр сайышка Коңурбай чыга т
рган болуп, жоо кийимин кийип, курал-жарагын шайл |
АЛАЯКАЛАЯК — Шүкүрдүн байгеге чапкан күлүгү. Манас Ка
ыкейге күйөөлөп барганда ат чаап жар тандаган уч
урда А. он жетинчи келип, Шүкүр тагдырына буюрган | АЛБАНАЛБАН — этноним, казактардын улуу жүз курамындаг
ы негизги уруунун бири. Алайдан Анжиянга көчүү ке
ңешине чакырылган уруу башчылардын бири Бийназа |
АЛБАРСАЛБАРС — сапаты эң жакшы болоттон жасалган өткүр
кылыч. Эпостогу «ак албарс», «мизин болот чыгарг
н», «ак болоттон миз кылган», «уңгусу болот, учу к | АЛБҮБҮАЛБҮБҮ — эпизоддук кейипкер, Каныкейдин нөкөрү.
анас Каныкейге күйөөлөп барганда ат чаап, тагдыр
буюрган жар тандоо салтына ылайык аты он жетинчи |
АЛГАРААЛГАРА — Коңурбайдын тулпары. Эпостун бардык вар
ианттарында кытайдын башкы баатыры, кол башчынын
тулпары катары кеңири сыпатталат. Жусуп Мамайды | АЛГАЧКЫ АЙКАШ«АЛГАЧКЫ АЙКАШ» — «Манас» сериялары» деген наам
менен жарык көргөн китепче (Фр., 1942). Сагымбай Ороз
баковдун варианты боюнча басмага даярдаган Ж. Бе |
АЛГЫР КУШТАРАЛГЫР КУШТАР, кыраан куштар — аң (карышкыр, түлкү,
сүлөөсүн, коён жана башкалар), илбээсин (кыргоол,
кекилик, чил, тоодак, өрдөк, каз, көгүчкөн жана баш | АЛДАШЕВАЛДАШЕВ Абдулкай Алдашевич (1918, Жети-Өгүз району,
Ак-Кочкор айылы) — советтик фармаколог, котормоч
. Кыргыз айыл чарбаинститутун бүтүргөн (1939). Вете |
=
=