-
өт
-
өт I
1. жёлчь;
тирүүлөй төгөм өтүңдү живым я пролью твою жёлчь (т.е. распорю тебе живот);
өтүңдү жарып алайын, өлүм кылып салайын фольк. жёлчь твою я распорю, тебя умерщвлю;
2. (о человеке) ловкий, боевой;
өт жигит боевой парень;
өтүн жара жалынат он униженно упрашивает, слёзно умоляет;
өтүн жара жалынса да, кулак салбайт сөзүнө стих. хотя он даже слёзно умоляет, (тот) не внемлет его словам.
өт- II
(см. өтө I)
1. проходить, миновать;
көпүрөөдөн өттү он прошёл через мост;
суудан өт- перейти, переправиться через воду;
суудан өткүчө энемдн берейин погов. пока через воду перейти - (мол) мать свою отдам; тонул - топор сулил, вытащили - топорища жаль;
таяк эттен өтөт, сөз сөөктөн өтөт погов. палка в тело проходит, слово в кость проходит; бритва скребёт, слово режет;
беш жыл өттү прошло пять лет;
өткөн жылдар прошлые годы;
өткөм жылы в прошлом году, в минувшем году;
өткөн жолу в прошлый раз;
өткөн айда в прошлом месяце;
өткөн катта в прошлом письме;
өткөндө в прошлом;
айтып өт- коснуться в разговоре, в речи;
кыскартылган жумуш күнүнө өт- перейти на сокращённый рабочий день;
мен жетимиштен өттүм мне за семьдесят; мне уже восьмой десяток пошёл;
жашы өтүп кеткен переросток (напр. об ученике);
жолугушуу өз ара түшүнүүнүн кырдаалында өттү встреча прошла в обстановке взаимопонимания;
өткөн чак грам. прошедшее время;
2. перен. опережать, превосходить;
туугандан өтөм десең, кой бак; душмандан өтөм десең, аштык бак погов. если хочешь опередить своего, разводи овец; если хочешь опередить врага, заводи посев;
өтөр кишн жок с предшеств. исх. п. никто его не может превзойти;
чоор тартуу жагынан, Каныбек үчүн, Атабектин койчусунан өтөр киши жоктой туюлчу Каныбеку представлялось, что по части игры на свирели никто не может превзойти Атабекова пастуха овец;
андан өтөрү жок его никто не превзойдёт;
бири биринен өткөн или биринен бири өткөн один другого стоит, один другому не уступит;
3. умирать;
өттү или дүйнөдөн өттү или ааламдан өттү он умер;
4. прощать;
тобо кылсам, кудайым жазыгымды өтөрбү? стих. если я покаюсь, простит ли бог мой грех?
капалыктан өтүп кой прости за (причинённое тебе) огорчение;
5. (о режущих, колющих предметах) быть острым;
бычагың өтөбү? твой нож режет?, твой нож острый?
бул бычак өтпөйт этот нож не режет, этот нож тупой;
6. (о товаре) быть ходовым;
өтө турган мал или өтө турган товар ходовой товар;
өтпөгөн товар неходовой товар;
барыбыздын башыбыздан өткөн мы всё испытали, пережили;
акыбыз өткөн нашего перешло (нам недодали, нас обсчитали, с нас взяли больше, чем следует и т.п.);
ичи өтөт его слабит;
таманынан таш өтүп, маңдайынан күн өтүп жүргөн киши человек, живущий в непосильных трудах и лишениях;
сеники өттү или азабың өттү ты донял; ты причинил неприятность, ты измучил;
өттү го сенин кордугуң фольк. ведь твои издевательства измучили;
калайыктын баарына, жашы менен карыга, заарың өттү, Сарыбай фольк. твоя злоба, Сарыбай, измучила весь народ: и стариков и молодых;
тили өтүп кетти он своим (язвительным) языком донял;
менден көзү өтүп кетти он впился в меня взглядом;
менден көзү өтүп кетти, бирдеме айтар бекен деп он в меня впился взглядом, не скажет ли, мол, он чего-нибудь (в мою пользу, в мою защиту);
коондон көзү өтүп с жадностью глядя на дыню (как бы полакомиться);
астынан өт- или алдынан өт- поговорить с кем-л. добром, по-хорошему;
анын алдынан өтүп, кечирим сурай кой ты поговори с ним добром и попроси извинения;
алдынан бир өтпөйсүңбү? а не поговорить ли тебе с ним по-хорошему?
алдыман өтпөй эле кой передо мной брось извиняться;
мурунку рекордду басып өттү он побил прежний рекорд;
кол коюу болуп өттү состоялось подписание;
ал кул болуп өткөн он был (всю жизнь) рабом;
өттү-кетти было да прошло; было да сплыло;
өткөнү - өттү дейли (ну уж) скажем, что прошло (не будем вспоминать);
өткөн-кеткен
1) путники, прохожие-проезжие;
2) былое-прошлое;
өткөн менен кеткенди баян кылып таштады фольк. он рассказал о прошлом, о былом;
өткөн-кеткенди эске сал- напоминать былое-прошлое;
өтөр-кетер сөздөр или өткөн-кеткен сөздөр разговоры о том о сём;
күбө өт- см. күбө II.
-
өт
-
I зат. 1. Боор бөлүп чыгаруучу саргыч жашыл түстөгү ачуу суюктук. Бул кымыздын ичинде: үч тамчы ак кажырдын өтү бар (Жантөшев).
2. өт. Курч, өткүр, шамдагай. Өт жигит.
ӨТ II этиш. 1. Бир жерден экинчи бир жакка басуу, үстүнөн басып, экинчи тарабынан чыгуу. — Байбиче, келиңиз, көрсөткөн орунга өтүңүз (Сыдыкбеков). Көп жылкыны чубатып, Көсөр калмак өткүчө Артынан жөө барамын («Эр Табылды»).
2. Мурда болуп кетүү, ошол учурда убактысы, мезгили жагынак алганда бүтүп калган абалда болуу. Кезегимдин өткөнүн Сйлоно калдым бүгүн мен («Курманбек»). Арадан бир жыл өттү. Бир саат өттү.
3. Батып кетүү, катуу басып бата түшүү. Таманынан таш өтүп, Маңдайынан тер кетип («Манас»). Аркан өтүп сыздаган бели оор жүктү.. таштагандай жеңилди (Аалы).
4. Катуу таасир калтыруу, жапа чектирүү, жанга бата түшүү. Асыл булбул Токоңо Айдоонун даты көп өткөн (Токтогул). Жүрөгүм мокоп калыптыр, Кудайназар как баштын Кордугу өтүп ашынып («Эр Табылды»).
5. Кесип, тешип же көзөп кетүү. Кылычтаса, Төштүккө өтпөгүдөй кыларда («Эр Төштүк»). Жүрөгүн тешип өтсөм Аткан октой (Барпы).
6. Сиңүү, таралуу. Кадыры элге бөтөнчө Өткөн жигит жакшы экен (Барпы).
7. Озуу, ашып кетүү, артыкчылык абалда, ашкан абалда болуу. Туугандан өтөт десең — кой бак, душмандан өтөм десең — аштык бак (макал).
8. Өтүмдүү болуу, тез сатылып же тез алынып кетүү. Тез өткөн товарлар. Базарга саткан алмалары бат эле өтүп кетти.
9. өт. Ажалы жетүү, каза болуу, жок болуп кетүү. Өзүң жок, өрнөгүң бар, ишиң тирүү, Арадан ата Ленин өткөн менен (Үсөнбаев). Ажал жетсе амалсыз, Биз да бир күн өтөбүз (Токтогул).
♦ Дүйнөдөн өтүү — каза болуу, жашоодон кетүү, өлүү. Бейли жумшак кебезден, Бул дагы өттү дүйнөдөн (Токтогул). Ичи өтүү — ичи бузулуу, чычкактоо. Каса нан жеп, ич өтүп, Далай адам өлүштү (Токтогул). Көзү өтүү к. көз. Алдынан өтүү — кечирим суроо, күнөөсүн мойнуна алуу , жөн-жайын айтып түшүндүрүү. Өтө чабуу — аша чабуу, ашкере кетүү. Чымчып өтүү — какшык, кычаштык сөз айтуу. Сөзү өтүү — бирөөнү сөзгө келтирүү, тил алдыруу. Тах өтүү к. так III.
| Основные характеристики | |
|---|---|
| Часть речи | Имя существительное |
| Ед. число | өт |
| Множ. число | өттөр |
Склонение по падежам - "өт"
Ед. число
| Падежи | Ед. число |
|---|---|
| Именительный Кто?, Что? | өт |
| Родительный Чей? | өттүн |
| Дательный Кому?, Чему?, Кому?, Куда? | өткө |
| Винительный Кого?, Что? | өттү |
| Местный Где?, У кого? | өттө |
| Исходный Где?, У кого? | өттөн |
Множ. число
| Падежи | Множ. число |
|---|---|
| Именительный Кто?, Что? | өттөр |
| Родительный Чьи? | өттөрдүн |
| Дательный Кому?, Чему?, Кому?, Куда? | өттөргө |
| Винительный Кого?, Что? | өттөрдү |
| Местный Где?, У кого? | өттөрдө |
| Исходный Откуда?, От кого? | өттөрдөн |
So following similar words is found:
Можете поискать примеры использование слово Эл-Создук:
өт