|
ак
|
|
I сын. 1. Кардын, сүттүн түсүндөй түс. Ак булут. Ак кагаз.
2. Таза, чын пейилдүү, жамандыгы же жаман ниети жок, арамзалыгы жок. Ак эмгек. Пейли ак.
3. Күнөөсүз, жазыксыз. Айланган тоонун бүркүтү Ак жерден торго чалындым (Токтогул).
4. Контрреволюциячыл, совет бийлигине каршы аракет кылуучу же совет бийлигине каршы багытталган. Ак армия. Ак гвардиячы. Актар.
5. Шахмат, дойбу ойнундагы кара түстөгү фигуралардын каршысында ойнолуучу фигуралар. Ак менен ойноо. Ак король.
6. Айран-сүттүн жалпы аты. Жаз чыгып, ак көбөйдү.
7. Көздүн карегин каптап калган чел. Көзүн ак басты. Көзүнө ак түштү.
♦ Ак жаан — узакка созулуп майдалап жааган жамгыр. Ак жай — жайдын толук кези. Ак жүрөк — чынчыл, адилет, арамдыкка барбаган. Ак жолтой — жолдуу, жолу ачык, ойлогону орундалуучу. Ак сакал — аксакал менен бирдей. Ак төөнун карды жарылуу к. төө. Ак кол — бекер жүрүүнү жакшы көргөн, эмгекти сүйбөгөн, иштебеген, оор ишке кол тийгизбеген адамдар жөнүндө. Ак чөп башымда к. чөп. Ак сөөк к. сөөк. Көздүн агы — көздүн карегинин айланасындагы тунук ак бөлүгү. Жумуртканын агы — жумуртканын сарысын курчап турган тунук бөлүгү. Ак күп болуу — майда үлпүлдөгөн мамык жүн менен капталуу (көбүнчө балапандар жөнүндө). Ак күп болгон балапаны чыйпылдап энесинин оозунан жем талашат («Советтик Кыргызстан»). Акты-карасы ачылуу — ким күнөөлүү, ким күнөөсүз экени билинүү, чындыгына жетүү. Көздүн агы менен тегеренүү (айлануу) — бирөөнүн эркинен чыкпай эпилдеп-жепилдеп туруу.
АК II сын. 1. Чыныгы, таза, адал, акыйкат, туура. Ак мал. Ак сүйлөдү.
2. Дубаналар айтуучу сөз. Ак уруу.
3. Кудай. Кудайдын бир аты — ак (макал).
АК III: ак эткенде так этүү к. так V.
АК IV этиш. 1. Белгилүү бир өзөн, арык, нук боюнча бир багытка бет алып өз агымында жылуу (мис., суу жөнүндө). Жанында жайпап аккан Түптүн суусу (Маликов). Ийрилип аккан чоң өзөн Ийнеде учук жипке окшойт (Бөкөнбаев).
2. Суу, суюктук, тер ж. б. сызыла көп чыгуу, куюлуу, шорголоо, жылжуу. Чаканын түбүнөн суу агып калыптыр. Тер акты. Кан акты.
3. өт. Жапырт, көп болуп үзгүлтүксүз агыла жүрүү, өтүү. Машиналар тынымсыз агып өтүп турат.
|
Мобильный режим
=