«баш» cөзүнүн «Кыргыз тилинин түшүндүрмө сөздүгү (kg-kg)» сөздүгүндөгү котормосу

Кыргыз тилинин түшүндүрмө сөздүгү (kg-kg)

баш

зат. 1. Адам менен айбандын көз, мурун, ооз, кулак, мээ орношкон мүчөсү.

2. Адамдын өзү, керт башы. Жалгыз баш киши. Төрт баш бүлө. Миң өнөр бир башына көптүк кылбас (Нуркамал).
3. Арпа, буудай, конок, таруу сыяктуу эгиндин дан байлаган уч жаккы бөлүгү, дандуу жагы. Дандарың жерге тушпөсүн, Башыңды бирөө үзбөсүн (Осмонов). Бир баш буудай. Таруу баш алган кез.
4. Башчы, жетекчи. Кербен башы. Миң башы.
5. Төбөсү, кылда учу. Бактын башы.
6. Башталган жери. Көчөнүн башы. Суунун башы. Арыктын башы.
7. Үстү, кашы. Иштин башында туруу.
8. Негизги, биринчи, мыкты. Баш байге. Баш козу.
9. Алды жактагы, биринчи орундагы, үстүндөгү. Баш тамга. Баш босого. Баш макала.

♦ Башына суу куюу к. куй III. Кашка баш — 1) куу, бышкан, дасыккан; 2) башында, маңдайында чачы жок. Баш маанек к. маанек. Баш чалгыч — керегенин башын кыркалата чалып курчап коюучу кооз сызма. Ак кийиз басып кылдатып, Баш чалгычы жибектен Баарын сонун чырматып («Олжобай менен Кишимжан»). Баш байлоо — кудалашып, кудалыкка макулдашып, кызды келиндикке негиздеп коюу. Боз баш — жаш, ар нерсеге көп түшүнө бербеген. Беш жолдошуң бар экен, Бешөө тең боз баш бала экен («Саринжи—Бөкөй»). Баш кесер к. кесер. Кара башы к. кара III. Артык баш к. артык. Как баш—кары кишилерге наалат айтканда колдонулат. Куу баш — баласыз, бала көрбөгөн. Баш алуу — жок кылуу, өлтүрүү, башын кесип таштоо. Баш тосуу — тобокелге салуу, кайраттануу, кыюу. Жанында бирге боломун, Өлүмгө башты тосомун (Турусбеков). Башы менен — биротоло, бүт боюнча. Башма-баш— эч кандай үстөк кошпой (алмашканда, айырбаштаганда). Баш багуу — башын созуп, башын киргизип кароо. Баш көтөрүү — 1) ордунан туруп отуруу, башын жогору кылуу. Баш көтөрүп көзүңдү ач («Курманбек»); 2) каршылык көрсөтүү. Баш көтөргөн душманды Темир колго кысабыз (Аалы). Башкөз болуу — акыл айтып, башкарып туруу; каралашуу, көз салуу. Журт ээси — башкөз боломун деп, жашынан бир айылдын жигиттерин сүрө чыккан (Сыдыкбеков). Башы ачык — эч кимге тиешеси жок, эч ким ээ болбогон. Баш тартуу — тайсалдоо, качуу, макул болбоо, киришпөө. Баш кошуу к. кош III. Баш ийүү к. ий III. Баш сүйлөм — багыныңкы сүйлөмдөр менен кошулуп, татаал сүйлөмдү уюштуруучу сүйлөм. Баш мүчө — сүйлөмдүн ээ, баяндоочу

баш

Жекелик сан

Көптүк сан

Кыргыз тилинин морфологиясы