-
чач
-
чач I
волосы (на голове человека);
аман болсо бу башым, дагы эле чыгар бу чачым погов. если будет цела (букв. жива) моя голова, опять вырастут мои волосы;
узун чач
1) длинные волосы;
2) перен. женщина;
карын чач утробные волосы (на голове ребёнка);
жылкы чач уст. чуб на затылке мужчины (носили в давние времена);
чач тара- чесать, расчёсывать волосы;
чач сыла- приглаживать волосы (рукой);
чачтарын тетири сылашат (о киргизской мужской молодёжи, которая носит волосы)
1) он приглаживает волосы назад (т.е. от лба к затылку; женщина расчёсывает волосы от затылка наперёд);
2) перен. он начал зазнаваться;
чачтан ал- вцепиться в волосы;
чачтан тарт- оттаскать за волосы;
чач өрүү этн. заплетание косы (свадебный обряд: молодухе накануне её отъезда в аул жениха расплетали девичьи косички и заплетали две женские косы);
чач жый- уст. заплетать волосы (о вдове на седьмой или сороковой день после смерти мужа);
чач кырк- ист. отрезать косу (самое позорное наказание женщины; ср. сакал кырк-, см. сакал);
аялынын чачын кыркып, байталга мингизип, төркүнүнө кубалап жиберди он отрезал жене своей косу, посадил (её) на кобылу и отправил к её родителям;
чачы кыркылган аял женщина с обрезанной (в наказание) косой;
чачы кыркылган аялдар адам катарынан чыгуучу женщины с отрезанной косой уже не считались за людей;
чачын кырктырган шерменде срамница, которая дошла до того, что ей косу отрезали;
төбө чач волосы на макушке;
төбө чачымды көрбөй калайын! дет. шутл. (клятва) чтобы мне не видать своих волос на макушке!;
чач өсөр южн. то же, что шили;
аюу чач (или аюу дары) прангос (лекарственное растение, употребляемое против чесотки у животных);
чач этектен бол- иметь что-л. в изобилии; как сыр в масле кататься;
чачтан көп несметное количество;
иш чачтан көп дела по горло;
калтар чач см. калтар:
чач кап то же, что чачпак;
чач учтук см. учтук;
чач алдыр- см. алдыр- II;
чачым өрттөнсүн см. өрттөн-;
чач теңге то же, что чолпу I.
чач- II
1. брызгать; разбрасывать, рассыпать;
2. сеять (семена);
3. перен. транжирить, разбазаривать;
бул чач- или дүнүйө чач- транжирить богатство;
качып кетсең, чачып кет погов. раз убегаешь, растранжирь (чтобы недругу не досталось);
көпкө кан чач- совершить подлость по отношению к народу или коллективу;
кан чачамбы күткөн көпкө! разве допушу я подлость по отношению к воспитавшему (меня) народу!;
мен көпкө каң чачтымбы! разве я совершил гнусность против народа! (и тем заслужил его презрение);
күл чачар озорник;
кор чачар буян.
-
чач
-
I зат. Адамдын баш терисинен чыккан кыл, калың узун түк. Күмүш үндүү, колоң чач, Кош каркыра керме каш («Манас»). Буурул чачын сеңселтип, Апаңар күтөт силерди (Аалы). Чачын татынакай кылып артына карай тараган кара жигит — Омор (Жантөшев).
♦Чач мончок к. мончок. Чач учтук к. учтук. Чач кап — чачпак менен бирдей. Чачтан көп — өтө көп, абдан көп, сансыз көп. Чач этектен болуу — өтө мол болуу, абдан кенен, кеңири болуу. Төбө чачы тик туруу к. төбө. Карын чач — бала жаңы төрөлгөндөгү биринчи чач.
ЧАЧ II этиш. 1. Чачырап кеткидей кылып таштоо, ыргытуу, чачырата таштоо, төгүү, чачыратуу. [Мамбеткул] колундагы тепшиге салынган жемди тоокторуна чачты (Каимов). Жамила дасторкон жайып, ага чача боорсок салды (Баялинов).
2. Чогуу же иреттүү турган нерсени туш-тушка бириндете бөлүү, чачынды кылуу, чачкын, иретсиз түргө келтирүү. Баарын чачтың көп көңдүн, Бекеринен тапкандай (Үмөталиев). Капанын баарын чачамын, Төштүк, Кабагың минтип ачамын, Төштүк («Эр Төштүк»).
3. Ысырап кылуу, ыксыз жок кылуу, түгөтүү. Шаар базарын ачамын, Атакемдин сан дүйнө Топуратып чачамын («Манас»).
4. өт. Берүү, таратуу, жаюу. Партия балдар үчүн билим чачкан, Билимди биздин балдар издеп тапкан (Барпы).
5. Чачыратуу, таратуу. Таң кабарын айткансып, чыгыштан чолпонкур чачты (Жантөшев). Эмгек кайнап колхозчулар кош айдап, Асмандан күн алтын шоола нур чачат (Үмөталиев). Чырак үлпүлдөп алсыз нурларын чачат (Каимов).
♦Төкпөй-чачпай — бирин калтырбай, толук, бардыгын тең. Аңгыча Айнысахан болгон окуянын бардыгын төкпөй чачпай айтып берди (Жантөшев).
| Негизги мүнөздөмөлөрү | |
|---|---|
| Сөз түркүмү | Зат атооч |
| Жекелик сан | чач |
| Көптүк сан | чачтар |
Жөндөлүшү - "чач"
Жекелик сан
| Жөндөмөлөр | Жекелик сан |
|---|---|
| Атооч Ким? Эмне? | чач |
| Илик Кимдин? Эмненин? | чачтын |
| Барыш Кимге? Эмнеге? | чачка |
| Табыш Кимди? Эмнени? | чачты |
| Жатыш Кимде? Эмнеде? | чачта |
| Чыгыш Кимде? Эмнеде? | чачтан |
Көптүк сан
| Жөндөмөлөр | Көптүк сан |
|---|---|
| Атооч Кимдер? Эмнелер? | чачтар |
| Илик Кимдердин? Эмнелердин? | чачтардын |
| Барыш Кимдерге? Эмнелерге? | чачтарга |
| Табыш Кимдерди? Эмнелерни? | чачтарды |
| Жатыш Кимдерде? Эмнелерде? | чачтарда |
| Чыгыш Кимдерден? Эмнелерден? | чачтардан |
Мындан бөлөк Кыргызском тилинде табылган окшош сөздөр:
strtoupper(KG)
Мындан бөлөк тилдерде табылган окшош сөздөр:
Можете поискать примеры использование слово Эл-Создук:
чач