Перевод слово «ач» с Кыргызского на Кыргызский язык в словаре - «Кыргыз тилинин түшүндүрмө сөздүгү (kg-kg)» в

Кыргыз тилинин түшүндүрмө сөздүгү (kg-kg)

ач

I сын. 1. Тамак жебеген, оокат ичпеген, ачка. Ач карышкыр. Кардым ач.
2. Ээн, эч нерсе жок. Ач бел. Ая талаа.
Ач-арык — начар, жармач. Ач көз к. көз. Ач карын к. карын. Ач кынкырык — кулак-мээни жарган катуу кыйкырык, кулак жаңырткан катуу кыйкырык. Ач билек — ичке, назик кол. Ач болот — курч кылыч. Ач күзөн к. күзөн.
АЧ II этиш. 1. Жабык турган абалдан ачык абалга келтирүү. Тереземди ачтым дагы, Кремлди көрдүм мен (Маликов).

2. Кандайдыр бир мекемени, уюмду ж. б. түзүү, уюштуруу. Мектеп ачты. Жаңы уюм ачтык.
3. Мурун айкын болбогон нерсени табуу, айкындоо. Азыркы илим атом энергиясынын сырын ачты («Советтик Кыргызстан»).
4. Баштоо, ачык деп эсептөө. Абылов жыйналышты ачты.
5. Ашкерелөө. Төрөнүн бетин ачып, маскаралап, Кылмышын калтырбастан чукуп салат (Маликов).
6. Жазылуу, жайылуу. Байчечекей гүл ачты.
7. Бүктөлүү, жабылуу нерсени жазуу, оодаруу, жаюу. Алтындай китеп сен ачып, Ар күнү окуп жатканың (Маликов).
8. Жазылган, жайдары абалга келүү, кайгысын, капасын жазуу, таратуу, түнөрбөгөн абалга келтирүү. Көңүлүн ачты. Кабагын ачты. Көөнүн ачты. Кайгысын ачты.

♦ Көз ачып көргөн бала — биринчи төрөгөн бала, биринчи төрөлгөн бала. Эч болбогондо көз ачып көргөн баласын маңдайынан бир сүйсөчү (Сыдыкбеков). Көз ачуу — жаңыдан таанып биле баштоо; окуганды билип калуу. Тагынып билим деген өткүр жарак Көз ачып аны менен алга барат (Абдыраманов). Көзүн ачуу — кандайдыр бир сыр көрсөтүү, сес көрсөтүү, коркуткандыгын билдирүү маанисинде колдонулуучу сөз. Аптыкпагын, Талым кыз, Ачмак болдум көзүңдү! (Тоголок Молдо). Ооз ачуу — 1) бирдеме деп сүйлөө, сөз айтуу, анча-мынча бир нерсе айтуу. Ооз ачкан жок. Кыңк этип ооз ачпады; 2) орозо маалында кечкисин же таңкысын тамак ичүү; тамак ичип коюу. Оозун ачып калуу — таңданып калуу, эмне кыларын билбей калуу. Марфа.. куюлуштура сүйлөгөндө Ашыр оозун ачты да калды (Сасыкбаев). Сабатын ачуу — окуганды, жазганды билип калуу, окуй жана жаза билүүгө үйрөнүү. Карысаң да Бизге, энеке, керексиң, Сабатыңды ачып кетем, окусаң! (Турусбеков).

ач

Ед. число

Множ. число

Кыргыз тилинин морфологиясы