«по» cөзүнүн сөздүгүндөгү котормосу

Русско-Киргизский словарь Юдахина (ru-kg)

по

предлог
1. с дат. п. (на поверхности, вдоль поверхности, о поверхность) менен, -га, -дан;
идти по дороге жол менен жүрүү;
лазить по горам тоодон тоого чыгуу;
спускаться по лестнице тепкич менен түшүү;
гладить по голове башынан сылоо;
2. с дат. п. (в пределах чего-л., в чём-л., где-л.) -га, боюнча;
радостная весть разнеслась по всей стране сүйүнүчтүү кабар бардык өлкөгө таркады;
приказ по армии армия боюнча приказ;
рассадить всех по местам бардыгын орундарына отургузуу;
3. с дат. п. (в направлении) карай, көздөй, кууп;
плыть по течению суунун агынына карай сүзүү;
идти по следу волка карышкырдын изин кууп жүрүү;
4. с дат. п. (в области чего-л., в сфере какой-л. деятельности) боюнча;
работать по профсоюзной линии профсоюз боюнча иштөө;
он врач по профессии профессиясы боюнча ал - врач;
5. с дат. п. (согласно, следуя чему-л., в соответствии, соразмерно) боюнча;
поезда ходят по расписанию поезддер расписание боюнча жүрүшөт;
работать по плану план боюнча иштөө;
по моему мнению менин оюм боюнча, менин оюмча;
6. с дат. п. (посредством чего-л.) менен, аркылуу;
послать по почте почта аркылуу жиберүү;
сообщить по телеграфу телеграф аркылуу билдирүү;
7. с дат. п. (вследствие чего-л.) менең, дан, боюнча;
сделать что-л. по ошибке бир нерсени жаңылыштан иштөө;
не явиться на работу по болезни оорулуу болгондуктан жумушка келбей калуу;
по обязанности милдети боюнча, милдет болуп;
8. с дат. п. (на основании каких-л. признаков) жагынан;
старший по возрасту жашы жагынан улуу;
лучший по качеству сапаты жагынан мыкты;
9. с дат. п. (при указании близости, родства) боюнча;
товарищ по работе кызмат боюнча жолдош;
10. с дат. п. (при указании срока, в течение какого-л. времени) -да, -дан; бою;
он работает по восемь часов в день ал күнүнө сегиз сааттан иштейт;
я не видел его по целым неделям мен аны жумалар бою көргөн жокмун;
по выходным дням она ездит купаться дем алыш күндөрүндө ал сууга түшүүгө барат;
11. с дат. и вин. п. (в разделительном значении) -дан;
по рублю штука бир данасы бир сомдон;
дать детям по яблоку балдарга бирден алма берүү;
12. с дат. п. (при указании на направленность какого-л. действия) -га карай;
стрелять по противнику душманга карай атуу;
13. с дат. п. (со словами "скучать", "тосковать", "тоска") -үн, -ын;
скучать по сыну баласын сагынуу;
тоска по дому үйүн саноо;
14. с вин. п. (вплоть до) -га чейин;
войти в воду по пояс белчесине чейин сууга кирүү;
прочитать с первой по пятую главу биринчи главадан бешинчисине чейин окуп чыгуу;
15. с вин. п. (идти за чем-л.) -га;
он пошёл по воду ал сууга кетти;
16. с предл. п. (после чего-л.) -дан кийин;
по истечении срока мөөнөтү өткөндөн кийин;
по прибытии на место жерине жеткенден кийин;
по окончании работы жумушту бүткөндөн кийин;
17. с дат. и вин. п. (в сочетании с числительными - при указании на количество) -дан;
по одному бирден;
по сорок кырктан;
по сто жүздөн.
по-
приставка
1. төмөнкү маанидеги этиштерди түзөт:
1) кыймыл-аракеттин башталганын көрсөтүүчү; мис. пойти баруу;
2) кандайдыр бир кыска убакытта болуучу кыймыл-аракеттин анчалык же толук эмес экендигин көрсөтүүчү; мис.: побегать жүгүрүп жүрүү, бир аз жүгүрүү;
поварить бышыра салуу, бышыруу;
3) "ыва, -ива" деген суффикстер менен бирге кыймыл-аракеттин көп жолу кайталангандыгын, белгилүү бир узак убакытта болгондугун көрсөтүүчү; мис. покрикивать кыйкырып-кыйкырып туруу, кыйкырып туруу;
4) көп адамдарга көп предметтерге таандык болгон кыймыл-аракетти көрсөтүүчү; мис. попрятаться жашынып калуу;
2. төмөнкө маанидеги тактоочторду, сын атоочтордужана зат атоочторду түзөт:
1) сапатты бир аз күчөтүүчү; мис.: помягче бир аз жумшак, жумшагыраак; поближе жакыныраак бир аз жакын;
2) көрсөтүлгөн предметтердин ар бирине карата болгон мамилелерди же бир нерсеге туура келүүчүлүктү көрсөтүүчү; мис: подекадный декада сайын; постатейно статьялар боюнча;
3) бир нерседен кийинки убакытти көрсөтүүчү; мис. посмертный өлгөндөн кийинки, өлгөндөн соңку;
4) бир нерсеге жакын тургандыкты көрсөтүүчү; мис: Поволжье Волга жанындагы;
пограничный чек арадагы, чек аралык.

по

Кыргыз тилинин морфологиясы