-
кез
-
кез I
ир.
аршин;
кез жарым или бир жарым кез полтора аршина;
кездей (о талии, пояснице, стане) тонкий;
кезге түш- разг. подвергаться измерению роста;
кезге сал- разг. измерять рост;
кезге толгон ат лошадь полного роста (напр. для кавалерии);
кезге толтур- считать полнорослым.
кез II
момент, время; случай, удобный случай;
бир кезде когда-то (давно);
казанат элем бир кезде караңгы, күндүз жүгүргөн фольк. был я когда-то славным конём, бегущим и в темноте и днём;
кез-кези менен по очереди; по временам, иногда, от времени до времени;
кез-кезде иногда, по временам, иной раз;
эр жигит жолу болобу, кез-кезде торго чалынбай фольк. разве может быть удача молодцу, если он иной раз не попадает в (любовные) сети;
ушул кез настоящий момент;
ал кезде
1) тогда;
2) в таком случае;
карыган кезинде (он) на старости лет, когда он состарился;
жаш кезиңде когда ты был молодым;
бала кезимде в детстве, когда я был ещё ребёнком;
кез бол- или кез кел-
1) повстречаться; натолкнуться;
кези келгенде при удобном случае;
кез (-име, -ине и т.д.) келди (мне, тебе и т.д.) удалось повстречать, увидеть;
2) перен. встретиться в поединке;
кез келтир-
1) дать возможность встретиться;
кез келтирсең шеримди, айланайын Карадөө, гүлдөтөсүң багымды фольк. если дашь мне встретиться с моим львом (богатырём Семетеем), дорогой мой Карадеу, ты осчастливишь меня (букв. сделаешь так, что сад мой зацветёт);
2) перен. отомстить, отплатить;
келтиремин кезиңди или келтиремин кезиңе я тебе отомщу;
тартып жедиң этимди, эми келтирейин кезиңди! фольк. ты отнял и съел моё мясо, я тебе отомщу;
келтирейин кезине фольк. я его проучу;
ар кез см. ар I;
кезиме келсе, шашпа! дай срок, я вот тебе!;
кези бар он намерен, он готов, чтобы...;
Манас чыкса сайышка, кездешем деген кези бар фольк. если Манас выйдет на поединок на пиках, он (противник) готов сразитьcя.
кез- III
бродить; странствовать;
дуйнө кезип жүр-бродить по белу свету;
дүнүйө кезмекке чыкты он отправился странствовать по белу свету;
көптү көрдүк, көп кездик мы много повидали, мы много побродили;
бардык жерди кеземин, байы менен молдонун табам акыр эсебин фольк. пройду я по всем местам, на баев и мулл найду я наконец управу.
-
кез
-
I зат. Узундугу 0,71 метрге барабар болгон өлчөм, чен; аршин. Чуңкурдун туурасы бир кез (Жантөшев).
¨ Кез мал — кезге, метрге салынып ченеле турган товарлар, кездеме. Ал дүкөнчүгө кез мал өлчөттү (Баялинов).
КЕЗ II зат.Учур, мезгил, убак. Түн ортосу ооп калган кез (Жантөшев). Күн кечтеп, көз байланган кез (Баялинов).
¨ Кез-кез — анда-санда. Кез-кезде гана чырылдаган чегирткенин табышы угулат (Жантөшев). Аркы үйдөн кез-кез иттин үнү угулат (Жантөшев). Кез болуу, кез келүү — жолугуу, кезигүү, кездешүү, кабылуу. Кез келгенин бир сайып, Жыгып жүрөт Алмамбет («Манас»). Бир убакта.. пахта терип жүргөн бир топ кыз-келиндерге кез болдук (Бөкөнбаев).
КЕЗ IIIэтиш Кыдыруу, бет келди жүрүү, тентирөө, сапар чегүү. Тентидик, кездик, Таманды тештик, Бүгүн мында, Эртең анда (Элебаев).
| Негизги мүнөздөмөлөрү | |
|---|---|
| Сөз түркүмү | Зат атооч |
| Жекелик сан | кез |
| Көптүк сан | кездер |
Жөндөлүшү - "кез"
Жекелик сан
| Жөндөмөлөр | Жекелик сан |
|---|---|
| Атооч Ким? Эмне? | кез |
| Илик Кимдин? Эмненин? | кездин |
| Барыш Кимге? Эмнеге? | кезге |
| Табыш Кимди? Эмнени? | кезди |
| Жатыш Кимде? Эмнеде? | кезде |
| Чыгыш Кимде? Эмнеде? | кезден |
Көптүк сан
| Жөндөмөлөр | Көптүк сан |
|---|---|
| Атооч Кимдер? Эмнелер? | кездер |
| Илик Кимдердин? Эмнелердин? | кездердин |
| Барыш Кимдерге? Эмнелерге? | кездерге |
| Табыш Кимдерди? Эмнелерни? | кездерди |
| Жатыш Кимдерде? Эмнелерде? | кездерде |
| Чыгыш Кимдерден? Эмнелерден? | кездерден |
Мындан бөлөк Кыргызском тилинде табылган окшош сөздөр:
strtoupper(KG)
Мындан бөлөк тилдерде табылган окшош сөздөр:
Можете поискать примеры использование слово Эл-Создук:
кез