дүйнө,

Киргизско-Русский словарь Юдахина (kg-ru)

дүйнө,

дүйнө, дүнүйө
ар.
1. мир, свет, вселенная;
дүйнө бөлүктөрү части света;
дүйнө жактары страны света;
дүйнөнү төрт айлансаң да, таппайсың хоть четыре раза вокруг света обойди, не найдёшь (такого);
2. клад, сокровище, драгоценность;
дүйнө тапты
1) он клад нашёл;
2) перен. ему счастье привалило;
дүнүйөлөрүнүн кымбаты - жылан терисинен жасалган туш кийиз самое дорогое из их имущества - туш кийиз (см. кийиз) из змеиной кожи;
кан жардын түбүнөн дүнүйөсүн каздырып, ташытып алды фольк. хан приказал вырыть из-под обрыва драгоценности свои и перевезти их (к себе);
3. богатство, блага жизни;
Көкөтөйдүн дүйнөсү көлдөй жайнап толуптур фольк. богатства Кокетея были несметны (букв. как озеро полное до краёв);
келериңде дүнүйө байгеден чыккан аттайсың, кетериңде дүнүйө мөмөсү түшкөн шактайсың фольк. когда ты, богатство, приходишь, подобно ты коню, опередившему на скачках; когда ты, богатство, уходишь, подобно ты ветви с опавшими плодами;
дүйнө чач- мотать, щедро расходовать, транжирить богатство;
чын дүнүйө истинный мир, этот мир;
а (или ал) дүнүйө или тиги дүнүйө тот (загробный) мир;
бул дүнүйө или груб. бок дүнүйө или дүйнө бок (дерьмо мир) или беш күндүк дүнүйө (пятидневный мир) или жалган дүнүйө (ложный мир) этот мир (в отличие от загробного);
түбү жыртык дүйнө превратный мир;
дүнүйөнүн түбүнө жетпейсиң всего богатства не заберёшь (говорят стяжателю, который стремится захватить болыие и больше, или тому, кто не думагт, что жизнь его будет иметь конец);
дүйнө күн жизнь со всеми её превратностями и лишениями;
эки дүйнөдө тең жүзүбуз кара болсун! да падёт на наши головы позор в обоих мирах! (в этом и в том);
сенден эки дүнүйөдө ыразымын я доволен тобой всегда и во всём;
а дүйнө бетин көр- или а дүйнө жүзүн көр- умереть (букв. увидеть лик того света);
а дүйнө жүзүн көрдү он умер (букв. он увидел лик того света);
дүйнөдөн кайт- скончаться (букв. возвратиться из этого мира);
дүйнө менен иши жок мирские дела его не интересуют; он не от мира сего;
мейли, кайда калбаган дүнүйө! где наше не пропадало!;
дүр-дүйнө см. дүр II.

дүйнө,

Кыргыз тилинин морфологиясы