-
ээ
-
ээ I
1. хозяин;
жер ээси хозяин земли;
үй ээси хозяин дома;
үй ээси жана каноктор хозяин дома и гости;
ээ бол- овладеть;
техникага ээ бол- овладеть техникой;
көзүнүн жашына ээ боло албай калды он не мог сдержать слёз;
2. бог;
3. дух-покровитель;
арашандын ээси дух-покровитель целебного источника;
башаттын ээси дух-покровитель родника;
мазардын ээси дух-покровитель священного места;
айыгар оорунун ээси өзү келет погов. к больному, который должен выздороветь, дух-покровитель сам приходит;
Турумбегимди ээси алды моего Турумбека взял его дух-покровитель (т.е. Турумбек умер);
4. грам. подлежащее;
кадыр-баркка ээ (о человеке) пользующийся уважением;
ишеничтүү тирекке ээ болду он получил надёжную опору;
сөздүн ээсин таап айт- сказать что-л., направив в чей-то адрес;
сөздүн ээсин таап айткан жакшы хорошо, когда говорится по адресу (точно назвав того, о ком идёт речь).
ээ II
ээ бербей или ээ-жаа бербей не поддаваясь никакому воздействию;
ээ-жаа бербей ыйлайт он так плачет, что его никак не успокоишь;
ээ бербей кетти он закусил удила; с ним сладу нет;
койчусуна ээ бербес элем, бирок ал ээрчиткен көк иттин азабы өттү овчару я не поддался бы, но муки доставила мне следовавшая за ним серая собака.
ээ III
1. возглас неудовольствия, досады;
ээ, бетпак ух, несчастный!;
ээ, баатыр, иш шундай да-а, мододец, дело такое (неважное);
2. возглас удивления;
ушундай экен-ээ! эге, вон ведь как!; вон ведь что!;
3. возглас усиления;
алдың-ээ! а ты взял всё-таки, а!
ээ IV
(произносится в нос)
ну!; ну? ну, что? ну, как?
ээ, эмне кылып жатасың? ну, что ты поделываешь, а?
ээ V:
ээ-эйе оклик ээ-эй!;
"ээ-эйе, Жыпаркүл!" - деген дабыш биздин оң жагыбыздан чыкты оклик "ээ-эй, Джыпаркюль!" раздался у нас с правой стороны.
-
Ээ
-
Ээ – кыргыздардын салттуу түшүнүгүндө ыйык жайлардын, жерлердин жана жан-жаныбарлардын колдоочусу. Ишеним боюнча айрым бир жайларга, жерлерге, жаныбарларга тиешелүү колдоочу өкүм сүрүп, ал ошол жердин, жаныбардын ээси катары эсептелген. Мис., булактын ээси, мазардын ээси, жаандын ээси, күндүн ээси, ашуунун ээси ж.б., аларды ыйык тутушуп, сыйынышкан жана курмандык чалышкан. Ыйык жерлерге же бейиттерге бакан сайып, ага ар түрдүү түстөгү чүпүрөктөрдү байлашкан. Кырсык баскан учурда, аял көпкө чейин төрөбөсө, балдар токтобосо ж.б. кырдаалдарда касиеттүү ээси бар деп эсептелген жерлерге түнөп, курмандык чалышып сыйынышкан, ээсинен ырайымдуулук сурап жалынышкан. Кыргыздардын жер-суу аттарында “ата” деген сөз уланып айтылганы ушул ишенимге түздөн-түз байланыштуу. Мис., Кочкората, Ысыката, Чолпоната, Камбарата ж.б. Алар адамдарга тирүү жан катары көрүнгөн. Мис., булактын ээси ак тайлак, канаттуу жылан, ала бугу ж.б. Айрым аймактарда курмандыкка союлган малдын этин жешкенден кийин сөөктөрдү бир жерге топтоп, айлана-тегеректеги таштарга май жалаткан. Ушундай жол менен колдоочуну тамактандырып жаткандай болушкан. Көпчүлүк учурларда адамдын өлүмүн кабарлаганда ээси алды, ээсине бердик деп да айтышат (Кыргыз тарыхы. Энциклопедия. – Б., 2003. 447-б.).
-
ээ
-
I зат. 1. Кожоюн, өз менчигине тиешелүү мүлктүн, байлыктын ж. б. башкаруучуcу, кожоюну. Өзүң көргөн көп малга, Ээ болчу түк адам жок (Үсөнбаев).
2. Бир нерсени башкара, пайдалана билген, жөнүн билген киши. Азыркы техниканын ээси — жаштар.
3. грам. Сүйлөмдөгү ойдун негизин ээлеген сөз.
ЭЭ II: ээ-жаа бербөө — токтоо бербөө, улам күчөө, албууттануу, тажаалдануу. Бурулчанын ачуусу келгенде булкунуп, ээ-жаа бербей кетме жайы бар (Байтемиров).
ЭЭ III сырд. Бир нерсеге кайрылганда, нааразыланып же көңүл бөлбөй койгон учурда айтылат.
| Негизги мүнөздөмөлөрү | |
|---|---|
| Сөз түркүмү | Зат атооч |
| Жекелик сан | ээ |
| Көптүк сан | ээлер |
Жөндөлүшү - "ээ"
Жекелик сан
| Жөндөмөлөр | Жекелик сан |
|---|---|
| Атооч Ким? Эмне? | ээ |
| Илик Кимдин? Эмненин? | ээнин |
| Барыш Кимге? Эмнеге? | ээге |
| Табыш Кимди? Эмнени? | ээни |
| Жатыш Кимде? Эмнеде? | ээде |
| Чыгыш Кимде? Эмнеде? | ээден |
Көптүк сан
| Жөндөмөлөр | Көптүк сан |
|---|---|
| Атооч Кимдер? Эмнелер? | ээлер |
| Илик Кимдердин? Эмнелердин? | ээлердин |
| Барыш Кимдерге? Эмнелерге? | ээлерге |
| Табыш Кимдерди? Эмнелерни? | ээлерди |
| Жатыш Кимдерде? Эмнелерде? | ээлерде |
| Чыгыш Кимдерден? Эмнелерден? | ээлерден |
Мындан бөлөк Кыргызском тилинде табылган окшош сөздөр:
Можете поискать примеры использование слово Эл-Создук:
Ээ