Перевод слово «ат» с Кыргызского на Кыргызский язык в словаре - «Кыргыз тилинин түшүндүрмө сөздүгү (kg-kg)» в

Кыргыз тилинин түшүндүрмө сөздүгү (kg-kg)

ат

I зат. 1. Бычылган жылкы. Айгыр учунса — ат болот, ат учунса — эт болот (макал).
2. Жалпы эле минилүүчү жылкы. Ат — эрдин канаты (макал). Аттан айрылсаң айрыл, ээр-токумдан айрылба (макал).
♦ Ат чабыш — ат жарыштырган мелдеш, улуттук оюн. Оодарыш, күрөш, ат чабыш Ойноду нечен баатырлар (Осмонкул). Ат коюу — аттын оозун коё берүү, чаап жөнөө, чабуул коюу. Ат салышуу — мелдешүү, мелдешке чыгуу; күрөшкө чыгуу, алга жөнөө. Ат үстүнөн — үстүртөн. Ат кара тил болгондо — жай келгенде. Ат кесерден — аттын омуроосуна чейин. Ат кулак — жалбырагы кууш тартып кеткен жапайы өсүмдүк. Ат тиш — мыкты сууруп алуу үчүн ылайыкталган курал, аткуур. Ат тезегин кургатпоо — тез-тез барып туруу, бат-бат келип туруу, арадан көп убакыт өткөрбөө. Ат кошчу — жол жүргөндө атын багып, кошо узатып жүрүүчү киши. Ат токуур — 1) атын токуп берип туруучу, атын токуп берип кызмат көрсөтүүчү киши; 2) өт. бала, эркек бала. Эмне төрөдү? Ат токуурбу же кырк жылкыбы?
АТ II зат. 1. Адамдарга берилүүчү ысым. Атым — Акмат, атамдын аты — Дүйшө.

2. Айбандарга, куштарга ж. б. коюлган аталыштар. Тулпардын аты — Алгара. Итинин аты — Кумайык.
3. Географиялык наам, жерлердин, суулардын ж.б. аталышы. Кыштагынын аты эсимде жок, суусунун аты Кара өзөн болсо керек эле.
4. Газета-журналдарга, китептерге, мекемелерге коюлган аталыш, наам, жалпы эле энчилүү атоолор.
5. Атак, даңк. Баштагын, балам, элирип, Аты чыккан Маманды (Токтогул).

♦ Аты-жөнү — ысымы, ким экендиги, жөн-жайы. Аты-жөнүн сураштырбай эле кой («Советтик Кыргызстан»). Аты тууган — тууган деген эле наамы бар. Аты жок — колдун төртүнчү манжасы. Атын сатуу — башка бирөөнүн наамын, авторитетин пайдалануу. Менин атымды сатып жүргөн болсо, ал кииш езү жооп берет (Байтемиров).
АТ III этиш. 1. Курал-жарактан ок чыгаруу. Мылтык атты. Замбирек атты.

2. Көздөп ыргытуу. Алымкул атын урган таш Тагайдын кулак түбүнө тийип, эси оой түшкөн экен (Абдукаримов).
3. Чегүү. Насыбай атты.
4. Атырыла чыгуу, атырыла жөнөө, окторулуу, ыргуу, атырылуу. Аскадан аткан булактай Акындын ыры төгүлдү (Бөкөнбаев).

♦ Аткан октой — тез, ылдам, бат. Аңкилдек атуу к. аңкилдек. Тоңкочук атуу к. тоңкочук.
АТ IV этиш. сүйл. «Жат» деген көмөкчү этиштин кыскарган түрү. Бирөө өлүп атса, бирөө күлүп атат (макал).

ат

Ед. число

Множ. число

Кыргыз тилинин морфологиясы